De vrijheid van onderwijs, gevat in artikel 24 van de Grondwet, heeft een belangrijke rol gespeeld in de Belgische (onderwijs)geschiedenis en is bepalend geweest voor de organisatie van het huidige onderwijsbestel. De onderwijsvrijheid beschermt het recht van personen om zelf scholen op te richten, een eigen pedagogisch project te kiezen alsook het recht om scholen en het onderwijs te organiseren naar eigen inzichten. Alle onderwijsniveaus, van het basis- tot het hoger onderwijs, genieten van de vrijheid van onderwijs, maar de draagwijdte ervan is vooralsnog voornamelijk onderzocht in het kader van het leerplichtonderwijs.

Dit onderzoek focust op de betekenis die de vrijheid van inrichting of de organisatievrijheid, als deel van de vrijheid van onderwijs, van de Vlaamse universiteiten en hogescholen. In hoeverre kan de overheid het onderwijsaanbod van instellingen sturen? Tot op welke hoogte kan de decreetgever de participatie van studenten in het bestuur van universiteiten en hogescholen opleggen? In welke mate kan de overheid toezicht uitoefenen op de vrije onderwijsinstellingen en er een vorm van kwaliteitsbewaking organiseren?  … Het doel van het onderzoek is om in kaart te brengen welke aspecten van de organisatie van het hoger onderwijs beschermd worden door de vrijheid van inrichting, maar bovenal in welke mate en op basis van welke gronden de overheid die vrijheid kan beperken.

Het onderzoek bestaat uit twee luiken. In het eerste deel wordt de vrijheid van inrichting onderzocht vanuit een historisch perspectief. Door middel van een analyse van onder andere de toepasselijke wetgeving, de parlementaire stukken alsook van de rechtspraak van het Grondwettelijk Hof en de Raad van State en diens adviespraktijk, wordt onderzocht welke betekenis de vrijheid van inrichting gekend heeft in België en Vlaanderen sinds 1830. In het tweede deel wordt aan de hand van twee case studies, over kwaliteitsborging van het onderwijs en studentenparticipatie, bestudeerd wat de actuele betekenis is van de vrijheid van inrichting in het hoger onderwijs. Daartoe zal de situatie in de Vlaamse Gemeenschap vergeleken worden met de Franse Gemeenschap en Nederland.